Ông Lê Minh Tâm - Giám đốc Trung tâm Đào tạo Nghiệp vụ Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, Chuyên gia Năng suất cho biết, cải tiến quá trình sản xuất và quản lý chất lượng đều hướng đến mục tiêu cuối cùng là nâng cao năng suất chất lượng. Tuỳ vào từng chủ đề cải tiến hay vấn đề cần giải quyết mà phương pháp và công cụ cụ thể sẽ được lựa chọn. Cũng giống như bác sỹ kê đơn thuốc phải tuỳ thuộc vào loại bệnh và thể trạng của bệnh nhân..png)
Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển và hội nhập mạnh mẽ, nâng cao năng suất chất lượng thông qua áp dụng các phương pháp cải tiến quá trình sản xuất và quản lý chất lượng được xem là yếu tố “sống còn” với doanh nghiệp, hướng tới phát triển bền vững.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí Chất lượng Việt Nam, ông Lê Minh Tâm - Giám đốc Trung tâm Đào tạo Nghiệp vụ Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cho biết, cải tiến quá trình sản xuất và quản lý chất lượng có nhiều phương pháp, kỹ thuật hay công cụ cụ thể. Trong đó, có thể chia làm hai nhóm phương pháp và công cụ hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất chất lượng như sau:
Thứ nhất, dựa trên các nền tảng tiêu chuẩn, đặc biệt là tiêu chuẩn quốc tế như tiêu chuẩn quản lý của ISO, ví dụ: ISO 9001, ISO 22000, ISO 14000, ISO 27000, ISO 10000… Đây là cách tiếp cận một cách hệ thống, đồng bộ cho toàn tổ chức, đòi hỏi doanh nghiệp phải có cam kết mạnh mẽ của lãnh đạo theo con đường dài, xây dựng mới chỉ là bước đầu, để duy trì, phát huy hiệu quả về năng suất và kinh tế đòi hỏi sự kiên trì.
Theo đuổi các hệ thống quản lý là những thứ bài bản và nước rút của doanh nghiệp lớn trên thế giới. Ở các nước, phần lớn tập đoàn và doanh nghiệp lớn đều chia sẻ những tiêu chuẩn mà họ áp dụng rộng rãi trên các diễn đàn.
Thứ hai, nếu chưa xây dựng thành tiêu chuẩn có thể xây dựng bằng các nguyên tắc hình thành dựa trên thực hành tốt nhất, thực hành theo nguyên tắc/nguyên lý và trình tự cụ thể như Lean, 6 Sigma, Kaizen, 5S, TPM… và nhiều phương pháp, kỹ thuật khác. Các phương pháp này có thể giao thoa với nhau cùng phối hợp để thực hiện giải quyết vấn đề cụ thể trong doanh nghiệp.
Nhìn chung, đều có thể coi là phương pháp giải quyết vấn đề mà mục tiêu hướng tới là nâng cao năng suất chất lượng. Tuỳ vào từng chủ đề cải tiến hay vấn đề cần giải quyết mà phương pháp và công cụ cụ thể sẽ được lựa chọn. “Cũng giống như bác sỹ kê đơn thuốc phải tuỳ thuộc vào loại bệnh và thể trạng của bệnh nhân”, ông Lê Minh Tâm nói.
Chia sẻ về một số biện pháp doanh nghiệp đã áp dụng để cải thiện năng suất lao động và nâng cao chất lượng sản phẩm, ông Huỳnh Tấn Quyền - Phó Tổng Giám đốc CADI-SUN cho biết, ngoài việc duy trì hệ thống ISO giúp cải tiến và liên tục nâng cao chất lượng để sản phẩm có được giá cạnh tranh, CADI-SUN đã áp dụng công cụ cải tiến Kaizen (cải tiến để tốt hơn), công cụ 5S (Sàng lọc, Sắp xếp, Sạch sẽ, Săn sóc, Sẵn sàng), từ đó triển khai toàn bộ hệ thống và tạo ra động lực cho người lao động.
Đồng thời, CADI-SUN cũng tổ chức các chương trình sáng kiến để khuyến khích người lao động. Nhiệm vụ của Ban Kaizen/5S tại CADI-SUN là tuyên truyền, động viên, khuyến khích người lao động (đặc biệt là lao động trực tiếp) phát huy sáng kiến cải tiến quy trình quản lý, cải tiến kỹ thuật… nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả trong lao động.
Các sáng kiến từ nhỏ nhất (như in giấy in hai mặt) tới những sáng kiến có giá trị cao mang lại lợi ích cho doanh nghiệp hàng chục tỷ đồng/năm… Các sáng kiến không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, hiệu suất lao động, giải phóng sức lao động của công nhân, tiết kiệm nhiên liệu... đều được hội đồng xem xét, đánh giá (cả ngắn hạn và dài hạn) từ đó có phần thưởng xứng đáng cho các tập thể/cá nhân có sáng kiến.
Đến nay, công ty đã có 8 sáng kiến được Sở Khoa học và Công nghệ TP.Hà Nội xét công nhận, gồm: Sáng kiến cải tiến lò đồng 05 - Hoàng Dương; Sáng kiến cải tiến cách thức sản xuất cáp CF10-CF500 mm2; Sáng kiến Chuyển đổi công nghệ bọc nhựa cách điện cáp hạ thế từ nhựa XLPE 1; Sáng kiến Tự động hóa máy ép ben nhôn A7; Sáng kiến Chế tạo bánh ty lồng thu 8.0mm máy đúc đồng số 01 và 03 tại nhà máy Hoàng Dương; Sáng kiến Cân dầu, bột tự động cho máy Tạo hạt TH01, TH02, TH03, TH04 tại nhà máy Hoàng Dương; Sáng kiến Hệ thống sang bin tự động tại máy rút trung 01 – Hàn Quốc; Sáng kiến Cải tiến hệ thống bơm nước làm mát cho dây chuyền 6 máy bọc - Hoàng Dương.
Song song với lợi ích vẫn còn nhiều thách thức từ việc áp dụng các phương pháp, công cụ cải tiến năng suất. Các chuyên gia đánh giá, tại doanh nghiệp đa phần đều thiếu hiểu biết ngọn ngành về các phương pháp cải tiến, chính vì vậy công tác đào tạo là vô cùng quan trọng.
Dẫn lời chuyên gia nổi tiếng của Nhật Bản Ishikawa, ông Lê Minh Tâm nói: “Quality control starts and ends with training” (Quản lý chất lượng bắt đầu và kết thúc bằng đào tạo). Có thể thấy Nhật Bản đầu tư rất kỹ cho đào tạo và đạt rất nhiều thành tựu lớn, từ đó càng khẳng định vai trò quan trọng của đào tạo.
Ông Tâm chia sẻ: “Qua nhiều năm làm với các tổ chức, doanh nghiệp về lĩnh vực quản lý chất lượng và cải tiến năng suất, tôi thấy yếu tố con người là quan trọng nhất. Nếu nhân sự thực hiện nhiệm vụ cải tiến quá trình sản xuất mà thiếu kiến thức, thiếu kỹ năng, hay thiếu tinh thần cầu tiến thì không khéo bản thân công việc cải tiến đó trở thành lãng phí.
Vì vậy, đào tạo cho nhân sự liên quan đến công cuộc cải tiến quá trình sản xuất để nâng cao năng suất chất lượng là việc thiết yếu: lãnh đạo cần học để hiểu tổng thể, từ đó cam kết thực sự thông qua cung cấp đủ nguồn lực, chỉ đạo, theo dõi, đánh giá và khen thưởng/phạt kịp thời; nhân sự làm trực tiếp cần học để hiểu và làm chủ các phương pháp, công cụ cải tiến sản xuất từ đó ứng dụng trong công việc của mình. Đây là việc đầu tư cần thiết và quan trọng để đảm bảo sự thành công bền vững.
Ở góc độ chủ doanh nghiệp, khi phải bỏ một khoản ra để đầu tư, ví dụ khi di chuyển cái máy rất tốn kém có thể phải dỡ cả xưởng ra để đưa hệ thống máy cẩu để di chuyển, còn phía người công nhân sẽ nghĩ đơn giản di chuyển máy ra bên ngoài là xong, tuy nhiên, để hoàn lại khoản tiền đầu tư đó là bao giờ và cần làm gì để hoàn lại thì việc đào tạo sẽ giúp cho doanh nghiệp có thể đưa ra được phương pháp hợp lý và hiệu quả để đầu tư vào đúng mục tiêu, tránh gây lãng phí và đạt hiệu quả tối ưu.
Các nhà quản lý nên hạch toán kinh phí cho việc học là đầu tư chứ không phải là “chi phí”. Và đầu tư phải đảm bảo đúng và đủ qui mô, bởi nếu đầu tư không đủ đảm bảo đến ngưỡng thì cũng có nguy cơ lãng phí. Con người là trung tâm của việc cải tiến và đào tạo là thiết yếu để con người đủ năng lực thực hiện, đảm bảo đạt được mục tiêu cải tiến đã đặt ra.
Từ thực tế doanh nghiệp, theo ông Huỳnh Tấn Quyền, việc cải tiến trong doanh nghiệp là quan trọng, cần thiết nhưng cũng gặp phải một số khó khăn như: chi phí đầu tư cao; khi đã đầu tư dây chuyền, công nghệ cao vào sản xuất, chất lượng sản phẩm tốt rồi thì giá cả phải cạnh tranh với thị trường không chỉ trong nước mà còn xuất khẩu;… Hơn nữa ông Quyền cho rằng một khó khăn nữa chính là thói quen “lối mòn” - doanh nghiệp đang làm quen với quy trình và họ không muốn thay đổi. Bởi, doanh nghiệp nghĩ việc thay đổi quy trình ngay trước mắt sẽ làm ảnh hưởng năng suất (ít nhất là giai đoạn đang làm quen với quy trình mới).
Nói về khó khăn đối với khối doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc cải tiến quá trình sản xuất, TS. Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch Thường trực, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam cũng cho rằng, đối với nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa thì tính mạo hiểm, chấp nhận rủi ro vẫn còn thấp, trong khi sức cạnh tranh của doanh nghiệp nước ngoài ngày càng mạnh khiến doanh nghiệp trong nước “chần chừ”, và đây là thách thức lớn cần vượt qua.
Vì vậy, ông Lê Minh Tâm cho rằng, để cải tiến sản xuất thành công, cần một số yếu tố sau: Thứ nhất, cam kết của lãnh đạo: lãnh đạo phải hiểu, phải khát khao, mong muốn và cam kết bằng hành động cụ thể như đầu tư nguồn lực (đúng và đủ), công sức và thời gian cho việc cải tiến sản xuất này. Lãnh đạo cũng cần tạo ra cơ chế khuyến khích việc cải tiến quá trình, có chính sách ghi nhận, khen thưởng những thành quả của cải tiến. Đồng thời thúc đẩy việc cải tiến quá trình như là một phần của công việc hàng ngày (chứ không phải là làm thêm việc).
Thứ hai, tiếp cận phải mang tính hệ thống, với tầm nhìn dài hạn. Khi mới tổ chức thực hiện thì có thể triển khai với phạm vi và qui mô nhỏ để đảm bảo tìm được cách làm phù hợp với tổ chức của mình (phù hợp với thực lực, nhân sự và văn hoá cụ thể của tổ chức).
Thứ ba, đầu tư nghiêm túc cho việc học tập/đào tạo để thực sự hiểu cách làm, phương pháp làm, kỹ thuật và công cụ cải tiến quá trình. Người làm mà hiểu lơ mơ thì khó mà đi đến đích, có chăng là gặp may. Các kiến thức và kỹ năng cụ thể như phân tích quá trình, xác định vấn đề, giải quyết vấn đề… với những chu trình như PDCA, DMAIC... hay công cụ QC tools (7 công cụ cũ, 7 công cụ mới), đánh giá lựa chọn dự án, thu thập và phân tích dữ liệu… đều cần học để làm chủ được chúng. Khi đó nhân sự thực hiện cải tiến quá trình mới làm việc hiệu quả được.
Thứ tư, cải tiến quá trình có thể bắt đầu bằng những điểm không phù hợp (NC) được phát hiện ra (cách này thường phổ biến), hoặc bắt đầu bằng những cơ hội cải tiến (OFI).
Nói về tương lai của doanh nghiệp Việt Nam trong việc ứng dụng công nghệ số và tự động hóa để cải tiến quá trình sản xuất, ông Tô Hoài Nam cho biết, công nghệ số và tự động hóa là tất yếu, vì nó được hình thành bởi một số thành tố sau:
Thứ nhất, nếu doanh nghiệp thực hiện sẽ giúp nâng cao năng suất; Thứ hai, cải thiện chất lượng sản phẩm, đây là xuất phát từ nhu cầu thực tế; Thứ ba là tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, đây là trụ cột quan trọng nhất hướng đến phát triển bền vững cho mỗi quốc gia trên thế giới.
“Tôi khẳng định việc ứng dụng công nghệ số và tự động hóa để cải tiến quá trình sản xuất không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu trong quá trình sản xuất kinh doanh, phát triển, đặc biệt là trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của đất nước, dân tộc”, TS. Nam nhấn mạnh.
Theo Tạp chí Chất lượng Việt Nam